Via een Twitter draadje van Jelmer Evers werd ik geattendeerd op een aantal berichten rondom de gamification app ClassDojo, waarin de app en het bedrijf in kwaad daglicht worden gesteld. Tijd om de meningen eens op te maken en tegenover elkaar te zetten.

Wat is ClassDojo (ook alweer)?
Met ClassDojo kun je als leraar individuele leerlingen en de klas belonen voor het behalen van leerdoelen en (sociaal) gewenst gedrag. Deze doelen stelt de leraar in en worden op een scherm in de klas getoond. Als een doel is bereikt deelt de leraar punten uit en scores worden live bijgehouden door het systeem. ClassDojo wordt in het basisonderwijs gebruikt, maar ook in het voortgezet onderwijs. Achter ClassDojo zit een Amerikaans bedrijf. Op de website vermelden zij dat ClassDojo in meer dan 180 landen is geïntroduceerd, met in totaal – vermoedelijk – enkele miljoenen aangemaakte accounts.

De discussie rond ClassDojo speelt zich af op enkele gebieden. Zo is er een pedagogische discussie en een discussie die gaat over data en privacy. Op beide discussies zoom ik even in.

Pedagogische discussie
Het uitdelen van punten verhoogt in principe de extrinsieke motivatie van kinderen. Daar is eigenlijk geen twijfel over, gezien motivatietheorieën en praktijkonderzoek. Tegenstanders van ClassDojo wijzen daarom op het ‘substitution effect’. De van nature intrinsieke motivatie van kinderen om te leren verdwijnt, als de nadruk komt te liggen op het punten scoren in de klas met een oplossing als ClassDojo.

Zodra punten scoren geen middel, maar een doel wordt zal dit zeker gebeuren, denk ik. Het is echter de vraag of leraren het zo ver (willen) laten komen in de klas. ClassDojo hoef je namelijk niet de hele dag in te zetten. Je kunt het gebruiken voor een specifiek vak of project, waarbij de focus bijvoorbeeld ligt op alleen leerdoelen en beloningen op groepsniveau. Wel moet je als leraar goed nadenken over wat voor beloningen je koppelt aan het halen van doelen. Als je steeds betere beloningen moet verzinnen om leerlingen te laten werken, dan ben je in de valkuil van het substitution effect getrapt.

Een ander, veelgehoord, pedagogisch bezwaar is de oneigenlijke ‘macht’ die de leraar met ClassDojo kan uitoefenen op leerlingen. Er kunnen niet alleen punten worden uitgedeeld, maar ook bij leerlingen in mindering worden gebracht. Ophef was er laatst op sociale media toen een ouder een screenshot deelde van het ClassDojo dagoverzicht van een kind. De leraar had twee punten gegeven voor goed gedrag tijdens de schooldag en één punt afgetrokken voor het naar de wc gaan onder de les. Dit voorval lijkt heel banaal, maar er wordt hier toch maar even 50% gekort op de dagscore. Dat werpt een ander licht op de leuke sfeer met grappige monstertjes rondom ClassDojo.

Voorstanders van ClassDojo brengen hier wellicht tegenin dat het om een pedagogische misser van een collega gaat en dat er verder weinig alternatieven zijn voor het digitaal belonen van leerlingen in de klas.

Data en privacy discussie
Feit is dat leraren door het gebruik van ClassDojo een hele berg aan nieuwe data genereren, over gedrag en prestaties van minderjarigen. ClassDojo slaat deze data op, onthoudt alles en biedt de optie aan om rapporten samen te stellen over deze kinderen. Scholen zien er misschien een handig voortgangssysteem in, omdat de data met ouders en schoolmanagement gedeeld kan worden. De grote vraag is hoe goed ClassDojo deze data veilig opslaat, niet deelt met derde partijen en of men deze big dataset niet in de toekomst gaat verkopen om winst te maken. ClassDojo ontkent dit laatste stellig, maar laten we stellen dat techbedrijven toch een beetje de schijn tegen hebben qua betrouwbaarheid en loyaliteit naar hun gebruikers toe, sinds de schandalen bij Facebook. Een concurrent van ClassDojo, Edmodo, is bijvoorbeeld in 2017 gehackt waarbij 77 miljoen accounts in het geding waren.

Mijn mening is dat een verstandige leraar en school zich heel goed van te voren afvragen of zij via ClassDojo structureel data willen verzamelen. Niet alleen vanuit data en privacy oogpunt. Een kind heeft het recht om fouten te maken en de volgende dag weer met een schone lei te beginnen in de klas. Een digitaal ‘vergeet-alsjeblieft-mijn-domme-acties-van-de-vorige-schooldag’ recht. Leerlingen die bewust rotzooi trappen en dus over de schreef gaan, komen uiteindelijk toch wel bij het schoolmanagement uit.

Conclusie
Er liggen allerlei spanningsvelden rond ClassDojo en soortgelijke oplossingen, waar de leraar van op de hoogte moet zijn en dat valt niet in het voordeel van ClassDojo uit te leggen, denk ik zo. Biedt zij ‘slechts’ een handige tool met gamification, die je zelf als leraar op de juiste manier moet zien te gebruiken? Of is ClassDojo bezig met een verborgen agenda waarin zij op sluw wijze scholen data laat genereren, die vervolgens aan dezelfde scholen en derden worden verkocht?