Met belangstelling volg ik online onderwijskundige discussies. Af en toe passeren thema’s de revue die inhoudelijk raakvlak hebben met gamification. Bijvoorbeeld het motivatievraagstuk: Is motivatie eigenlijk wel van belang om te leren? De trend lijkt momenteel te zijn: het is minder belangrijk dan we aannemen. Ik vraag me af: hoe komt dit en is het terecht?

Motivatie
Een tijdloos thema in elke koffie- en lerarenkamer is hoe we leerlingen kunnen aanzetten om actief aan de slag te gaan in de klas, leeractiviteiten te ondernemen, plezier en het belang te gaan zien om zichzelf te (blijven) ontwikkelen. Even los van het onderwijssysteem met de Cito stress in groep 8, exameneisen op het VO en het onvermijdelijke teaching to the test, dat overal plaatsvindt. Elke docent heeft pedagogisch-didactische bagage nodig om leerlingen te laten leren.

De vraag is: moet de discussie over leren alleen gaan over hoe je leerlingen efficiënt en effectief kunt laten leren? Of moet er ook nagedacht worden over welke kennis en tools er zijn om het (efficiënte en effectieve) leerproces van leerlingen te stimuleren?

Motivatie: hype, mythe, bullsh*t?
Ik ben het eens met bekende onderwijskundige wetenschappers, zoals Paul Kirschner, dat er over en in het onderwijs veel onzin wordt geroepen over wat het beste is. School heeft over het algemeen een saai imago. Als leerprestaties achterblijven dan staat meestal de leraar in de spotlights. Hij/zij kan (opeens) niet goed lesgeven of doet dit op een hele saaie manier. Terecht of onterecht, dat ligt aan de situatie en de individuele professional. Maar in de afgelopen jaren is er in elk geval veel aandacht gekomen voor het motiveren van leerlingen. Via onder andere gamification is het zelfs een hype geworden. Het adagium (let op, niet het mijne): Motiveren is leren. Met andere woorden, als je maar zorgt voor plezier komt het leren (en komen de leerprestaties) vanzelf.

Een hype kan echter snel een mythe worden en daarmee onzin. Leren is een complex proces met veel verschillende variabelen, die gewenst maar ook ongewenst op elkaar inwerken. Onderzoek naar leren wordt veel gedaan, maar kent altijd beperkingen. Niets is zaligmakend.

Niets is wat het lijkt

Boem, dit sloeg even hard in. Maar toch…. 🙂

Inderdaad. Niets is wat het lijkt.
In een recentelijk en ook best vermakelijk interview met het AOB Onderwijsblad wordt Kirschner gevraagd naar wat voor hem de pijlers zijn van goed ‘onderwijs’. Het antwoord op deze vraag verbaast mij niets: “Efficiënt, effectief en enjoyable.” Paul, ik had hetzelfde kunnen zeggen! Ook Kirschner weet héél goed dat niemand in het onderwijs om het motivatievraagstuk heen kan. Niet omdat motivatie in elke leersituatie een absolute voorwaarde hoeft te zijn voor het leren zelf, maar omdat motivatie – op z’n minst –  het leerproces soepeler laat verlopen in de klas. Dat is namelijk wat elke leraar elke dag ervaart op de werkvloer. Motivatie is misschien geen groot radertje in de machine van het leren, maar in elk geval wel smeerolie om leerlingen tot leeractiviteiten aan te zetten en taakgericht bezig te laten zijn.

De vraag is m.i. niet: Is motivatie minder belangrijk? Dit moet zijn: hoe motiveer je leerlingen?

One more thing

Een andere graphic die regelmatig verschijnt via sociale media is deze hierboven. Bekijk even het eerste punt. Waarschijnlijk is het bedoeld om duidelijk te maken dat motivatie niet automatisch leidt tot hogere leerprestaties. Prima, in deze werkhypothese kan ik mij wel vinden. Maar ik vind het grappig dat het tweede deel van de redenering zegt dat achievement vaak leidt tot hogere motivatie. Oooh? Zit daar dan niet impliciet een succeservaring onder? Als we toch aan werkhypotheses doen: Is het creëren van zo`n succeservaring dan niet gelijk aan het stimuleren van motivatie bij leerlingen? Door hen achievements te laten bereiken waarbij motivatie / gamification een efficiënte en effectieve rol kunnen spelen?

Conclusie
Het heeft geen zin om motivatie te ‘hypen’ en het te zien als een wondermiddel voor het leren zelf. Daarmee voorkomen we dat het leren te eenzijdig wordt belicht. Aan de andere kant blijft de vraag welke kennis en tools leraren kunnen helpen om het (efficiënte en effectieve) leerproces van leerlingen te stimuleren. Gamification kan motivatie stimuleren en daarmee bijdragen aan het aanzetten tot leren en taakgericht bezig blijven. Wil je daarmee aan de slag? Dan ben je van harte welkom in onze community of practice.