In aanloop naar mijn nieuwe publicatie ‘Gids voor Gamification‘ medio april 2016 en het tweejarig bestaan van onze community Mission Start in maart, zal ik in de komende tijd een drieluik bloggen over de huidige staat van gamification in het onderwijs.

In deze eerste bijdrage zoom ik in op een aantal bekende misvattingen over gamification.

1. Oh gamification, is dat iets met badges en punten?
Gamification is het gebruik maken van game elementen in contexten buiten games, zoals in het onderwijs. Ik vertaal gamification naar concrete type spelconcepten, die docenten en ontwikkelaars kunnen ontwerpen en inzetten. Denk aan een aangepast bordspel, een quiz tool, een gamificeerd project of bestaande video game. Badges en punten zijn inderdaad game elementen, maar… gebruik je ze geïsoleerd dan heb je nog geen spelconcept! Een spelconcept veronderstelt namelijk een samenhangend geheel van game elementen. Denk aan doelen, spelregels, feedback, sociale interactie, storytelling. Deze onderdelen moeten op elkaar zijn afgestemd om de kracht van een game te benutten. Beloning (in de vorm van badges en punten) vormt uiteraard een wezenlijk onderdeel van een spelconcept, maar is daarmee nog niet het spelconcept zelf.

2. Gamification: Je bedoelt apps en video games?
Nee, gamification is niet alleen maar digitale spelconcepten die je op de XBOX, PC of op mobiel kunt spelen. Bord- en kaartspellen, die zijn verrijkt met (korte) vragen en opdrachten, horen er net zo goed bij. Dit geldt tevens voor quiz tools zoals Flipquiz of Kahoot!, waarbij je deels fysiek in de klas speelt. De echte schatkamer van gamification wordt gevormd door hybride spelconcepten: thema’s, projecten en lange opdrachten die veel leerkrachten en docenten al lang geleden hebben ontworpen, maar waar nog geen of nauwelijks game elementen in zitten.

3. Met gamification richt je je vooral op extrinsieke motivatie
Deze indruk wordt al snel gewekt, als je uitgaat van de veel te beperkte visie over gamification dat het slechts zou draaien om punten, badges en leaderboards (PBL’s). Richten op extrinsieke motivatie is een ontwerpkeuze, die elke collega zelf moet maken. Richten op intrinsieke motivatie (de tegenhanger van extrinsieke motivatie) dus ook! Je kunt net zo goed een spelconcept bedenken waarbij autonomie, competentie en relatie van de speler (de drie psychologische basisbehoeften) worden geprikkeld. We praten dan over keuze- en bewegingsvrijheid, badges toevoegen als symbool voor progressie in de eigen leerdoelen en samenwerking bevorderen tussen spelers. Over het algemeen wordt wel aangeraden om binnen een spelconcept niet alleen op extrinsieke beloning te focussen (vanwege o.a. het substitutie effect) en deze vorm van beloning langzaam af te bouwen.

4. Het kost de docent te veel tijd
Elke inspanning om je les of het leerproces beter te maken kost tijd en je kunt er nooit tijd genoeg in steken. De vraag is echter of leerkrachten en docenten wel voldoende tijd krijgen in hun takenpakket om hier aan te werken. Als je kijkt naar de type spelconcepten, dan zijn de quiz tools en fysieke spelconcepten het minst tijdrovend voor de docent om voor te bereiden en te gebruiken. In een uurtje kun je een quiz opzetten. In een middag heb je een aangepast bordspel klaar. Beide producten kun je hergebruiken. Als elke collega in je vaksectie of afdeling een spel maakt, dan kun je alle spelconcepten met elkaar delen en levert dit tijdwinst op.

5. Je moet zelf een gamer zijn, om gamification te gebruiken
Helaas voor alle zogenaamde niet gamende docenten: jullie zijn ook ervaringsdeskundigen! Graaf maar eens in je herinneringen terug naar vroeger toen je zelf nog een kind was. Heb je toen niet gespeeld? Wat voor spellen vond je erg leuk? Kun je eens vertellen hoe deze spellen gespeeld werden? You see. Uiteraard is gamen erg handig voor het opdoen van inspiratie en inzicht krijgen in geavanceerde game elementen en mechanismen. Maar als je weet hoe een Ganzenbordspel werkt, dan kun je al met gamification aan de slag. Dus handjes uit de mouwen!

Binnenkort in deel 2 van deze drieluik: Welke good practices zijn er al? Wat zegt dit over het bestaansrecht van gamification in het onderwijs? Waar moeten we als community nog meer moeite in steken om verder te komen?

Ideeën voor (nieuwe) spelconcepten en de inzet van bestaande spelconcepten in de klas kun je opdoen tijdens Dé Gamification Conferentie op 6 april a.s. in Groningen. In mijn publicatie Gamification in de klas presenteer ik een ontwerpmodel voor het ontwerpen van fysieke en blended spelconcepten. Ben je nieuwsgierig naar hoe je hybride spelconcepten kunt creëren? Lees dan half april mijn nieuwe publicatie Gids voor Gamification. Hier vind je een kort stappenplan met handvatten.