Aan de vooravond van Gamification Conferentie 2018 maken we bij Mission Start een tussenbalans op. Onze community bestaat inmiddels ruim vier jaar. Wat gebeurt er nu in het onderwijs met gamification? Wat is er in de afgelopen jaren veranderd? Waar willen we naar toe? Kortom, hoe staat het met de adoptie van gamification?

Gamification: de hype in 2014
In het onderwijs zie je golfbewegingen. De ene vernieuwing is nog niet geïntroduceerd of de volgende dient zich al weer aan. Daar is terecht kritiek op. Ook mag niet alles een vernieuwing worden genoemd. Was gamification echt een (onderwijskundige) vernieuwing? Ik denk gedeeltelijk van wel. In die tijd waren er namelijk nog geen didactische ontwerpmodellen in Nederland gericht op gamification. Met de publicaties Gamification in de klas en Gids voor Gamification kwamen er concrete handvatten voor gebruik in het onderwijs, mede onderbouwd door inzicht uit wetenschappelijke literatuur.

Gamification: een modewoord of een didactische tool?
De publicaties en blogs op Mission Start hebben tot doel om leerkrachten, docenten en ontwikkelaars te informeren over de talloze mogelijkheden van het inzetten en het systematisch ontwerpen van spelconcepten. Daarmee ontstegen we de hype, die overigens voor heel wat misvattingen zorgde. Bijvoorbeeld dat je met punten, badges en levels leerlingen kunt motiveren en dat een game element daarmee eigenlijk al een spelconcept is. Dit zijn hardnekkige mythes.

Leerkrachten en docenten aan de slag
Op scholen door heel het land zie ik verschillende uitingsvormen van gamification. Van een game als werkvorm in de les tot een spelconcept in de vorm van een lessenreeks om het lesboek te vervangen. Fysieke, digitale, blended en hybride spelconcepten. Af en toe wordt er zelfs onderzoek aan gekoppeld, wat op Mission Start heeft geleid tot het delen van een tiental good practices.

Calm after the storm
Vanaf 2016 kwam er veel kritiek los op het belang en effect van motivatie in het leren. Een van de bekendste motivatietheorieën, de zelf-determinatietheorie van Deci en Ryan, werd door wetenschappelijk onderzoek onderuitgehaald. Ik probeer als gamification expert kritisch te blijven kijken naar wat werkt in het onderwijs. Mijn stijl is echter wel om te blijven verbinden tussen verschillende opvattingen die bestaan over leren en bewust te zijn van mijn eigen bias. Bovendien zijn (met alle respect) Deci en Ryan niet de enige grote namen in het domein van motivatie. Een verborgen pareltje, zoals het ARCS-model van Keller, geeft ook inzicht in hoe je mensen kunt motiveren.

De lerarenopleidingen
Een van mijn speerpunten is altijd geweest hoe de nieuwe generatie leerkrachten en docenten tijdens hun opleiding gamification leren kennen als krachtige didactische tool. Het doet mij deugd dat bijvoorbeeld een van de beste Pabo’s in Nederland, Hogeschool de Kempel, gamification heeft omarmd en stevig verankerd in het curriculum. Maar ook bij Fontys en Codarts Rotterdam zijn er blijvende stappen gemaakt. Op het Koning Willem I College, waar ik als trainer/ontwikkelaar werk, is er een mbo opleidingsschool waar ik samen met een collega jaarlijks een gamification module verzorg.

Waar willen we naar toe?
Motivatie is een tijdloos thema in het domein van leren. In dat domein heeft gamification haar plek gevonden als didactische tool. Deze plek moet onderhouden worden. Er komen nog steeds vragen binnen van collega’s uit allerlei onderwijssectoren die spelconcepten willen ontwerpen. Of een school gamification adopteert, is aan de school en haar team. Dat is na vier jaar duidelijk. Er zijn scholen die dat hebben gedaan, aan het doen zijn of nog zullen gaan doen. Adoptie is nooit af. Zolang het gaande is, zijn wij op de goede weg.